The Washington Post Πρόκειται για έναν δείκτη φόβου. Την περασμένη εβδομάδα, η απόδοση των δεκαετών ομολόγων του αμερικανικού Δημοσίου υποχώρησε στο 1,4%. Πρόκειται για το χαμηλότερο επίπεδο, το οποίο είναι μάλιστα μικρότερο του τρέχοντος ή του αναμενόμενου πληθωρισμού, που κυμαίνεται σε γενικές γραμμές από 2% έως 3%. Τα επιτόκια των αντίστοιχων ομολόγων τριακονταετίας έχουν υποχωρήσει στο 2,5%. Οι επενδυτές, οι οποίοι συσσωρεύουν κεφάλαια υπέρ του αμερικανικού Δημοσίου ωθώντας σε πτώση το κόστος δανεισμού του δεν προτιμούν πλέον τις υψηλού κινδύνου μετοχές και προφανώς δεν υλοποιούν νέες επενδύσεις για την ανάπτυξη των επιχειρήσεων. Προτιμούν να προστατεύονται από το άγνωστο. Το ερώτημα είναι αν η σημαντική πτώση του κόστους δανεισμού του κράτους προοιωνίζεται κάτι εξαιρετικά δυσάρεστο, δηλαδή μια νέα ύφεση, αποπληθωρισμό ή και τα δύο. Στην απέναντι πλευρά, η Ευρώπη, η οποία αντιπροσωπεύει το ένα πέμπτο της παγκόσμιας οικονομίας, είναι αντιμέτωπη με τον στασιμοπληθωρισμό ή και με την πλήρη οικονομική κατάρρευση, ενώ οι υπερχρεωμένες χώρεςμέλη της Ευρωζώνης είναι ανίκανες να προστατεύσουν το ευρώ; Ποια θα είναι η εξέλιξη της αδύναμης ανάκαμψης της αμερικανικής οικονομίας αν δεν στηριχθεί με δημόσιο χρήμα. Ορισμένες ενδείξεις είναι υπέρ της βελτίωσης της κατάστασης της πραγματικής οικονομίας. Οπως ανέφερε προ εβδομάδος ο υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ, Τιμ Γκάιτνερ, το τραπεζικό κεφάλαιο έχει αυξηθεί κατά 70% την τελευταία τριετία. Οι τιμές των ακινήτων χαρακτηρίζονται πλέον από μικρές ανοδικές τάσεις, καταδεικνύοντας την ανάκαμψη της εν λόγω αγοράς. Ομως, μέχρι στιγμής, οι θετικοί αυτοί οιωνοί αγνοούνται λόγω της ευρύτατης αποφυγής ανάληψης κινδύνων και μιας αρνητικής ψυχολογίας. Ακριβώς όπως ο «παράλογος ενθουσιασμός» ενίσχυε στο παρελθόν την οικονομική ανάπτυξη, η σχεδόν παθολογικής φύσεως κακή ψυχολογία που επικρατεί σήμερα και μια αυτοτροφοδοτούμενη απαισιοδοξία ενισχύουν την κρίση. Μπροστά σ αυτή την κατάσταση οι οικονομολόγοι έχουν ιδέες και προτάσεις. Αλλά δεν υπάρχει σύμπνοια ως προς τις προτιμώμενες και την αποτελεσματικότητά τους. Για παράδειγμα: η Επιτροπή Χάραξης Πολιτικής της Fed συνεδριάζει αυτήν την εβδομάδα για να αποφασιστεί «η λήψη μέτρων.» Να αγοραστούν περισσότερα κρατικά ομολόγα, να επενδυθούν κεφάλαια στην αγορά στεγαστικών δανείων, να τονωθούν οι πληθωριστικές πιέσεις στην οικονομία; Τι μπορεί να γίνει για να τονωθεί η ανάκαμψη; Δεν υπάρχει όμως σύμπνοια για το πόσο αποτελεσματικά μπορεί να είναι αυτά τα μέτρα και μάλιστα επικρατούν και φόβοι ότι μπορεί να γυρίσουν μπούμερανγκ. Τι καλό μπορεί να κάνουν τα χαμηλά επιτόκια όταν οι δανειστές επιβάλλουν αυστηρότατα κριτήρια για τη χορήγηση δανείων, με αποτέλεσμα το πάγωμα της αγοράς; Τα επιτόκια των στεγαστικών 30ετίας κυμαίνονται ήδη στο 3,5%. Τα πραγματικά εμπόδια για την εκδήλωση μιας ισχυρής ανάκαμψης ενισχύονται από την απώλεια της εμπιστοσύνης ως προς την ορθότητα της οικονομικής θεωρίας. Οι κίνδυνοι μιας νέα ύφεσης ή αποπληθωρισμού είναι αποτέλεσμα αυτού του «μείγματος». Η έλλειψη εμπιστοσύνης σαμποτάρει την ανάκαμψη. Οποιος και αν αναδειχθεί πρόεδρος από την εκλογική αναμέτρηση του Νοεμβρίου, θα βρεθεί αντιμέτωπος με αυτόν τον φαύλο κύκλο. Η πρόκληση θα είναι να τον σπάσει.